Handen ineen
Patiënten, eerstelijns- en tweedelijnszorg hebben er baat bij
Ikazia en Straatzorg Rotterdam slaan handen ineen voor patiënten die dak- of thuisloos zijn
Sinds kort heeft het Ikazia Ziekenhuis een nieuw protocol (zorgpad) voor de zorg aan patiënten die dak- of thuisloos zijn, en dus vaak onverzekerd zijn. Dit zorgpad is opgesteld samen met het team van Straatzorg Rotterdam dat tijdelijk kantoor houdt in Ikazia. ‘Ongeacht of je dakloos bent, of EU-migrant – iedereen krijgt hier de best passende zorg,’ stelt Angela van der Burg van de Spoedeisende Hulp (SEH) van Ikazia.
scroll door ⬇︎
Zorg voor stadsgenoten die dakloos zijn
‘In mijn hele loopbaan is het dak- en thuislozenprobleem in Rotterdam niet zo groot en complex geweest als nu. Wie geen vast adres heeft, kan zich niet verzekeren en komt ook moeilijk bij gemeentelijke organisaties binnen.’ Dit zegt Andrea van der Gevel. Sinds 1 maart werkt ze als verpleegkundige bij Straatzorg Rotterdam. Hiervoor werkte ze meer dan 30 jaar bij opvanglocatie CVD Havenzicht aan de Willem Ruyslaan. Al haar ervaring en empathie voor kwetsbare stadsgenoten neemt ze mee naar deze nieuwe uitdaging. ‘Sinds dit jaar is Straatzorg Rotterdam een stichting,’ vertelt ze. ‘Voorheen hielden straatdokters op 7 verschillende locaties inloopspreekuren, vaak in de avond. Ze werkten min of meer autonoom, georganiseerd door de gemeente Rotterdam. Als stichting willen we een professionaliseringslag maken. Straatarts Marlieke Ridder opent met collega-artsen een volwaardige straatzorgpraktijk aan de Mathenesserlaan (Rotterdam centrum-west), met spreekuren overdag en gewoon telefonisch bereikbaar. Hiermee kunnen we de andere locaties ontlasten. Bovendien kunnen we vanuit deze praktijk continuïteit bieden, aan patiënten met bijvoorbeeld een chronische ziekte als diabetes of COPD.’
“ Je kunt veel meer voor deze doelgroep betekenen als ze al in een 24/7-zorgsysteem zijn opgenomen. In een ziekenhuis ontstaat rust en regelmaat.”
Andrea van der Gevel, verpleegkundige bij Straatzorg Rotterdam
scroll door ⬇︎
Eigen huisartspraktijk en ambulante zorg
Hoewel alle huisartsenpraktijken en SEH-afdelingen van ziekenhuizen medische zorg kunnen bieden aan mensen die dak- of thuisloos zijn is dit omgeven met veel (financiële) regelgeving. Dat leidt soms tot misverstanden en frustratie. Bovendien heeft deze doelgroep vaak een specifieke problematiek (psychisch, verslaving), vertoont ze soms ‘onbegrepen gedrag’ en is ze vaak zorgmijdend. De straatdokters proberen al tientallen jaren in de zorg voor deze stadsgenoten te voorzien. Nu dus met een onafhankelijke dagpraktijk, mede dankzij zorgverzekeraar Zilveren Kruis en Zorggroep Rijnmond Dokters. De praktijkruimte wordt verbouwd en gaat na de zomer open. In de tussenliggende tijd kreeg het straatzorgteam een kantoorruimte aangeboden in het Ikazia Ziekenhuis. ‘Dat is echt een gouden randje aan deze ontwikkeling,’ zegt Andrea. ‘Van hieruit kunnen we nu alles voorbereiden.’ Zoals het opzetten van ambulante of ziekenhuisteams, bestaande uit artsen, verpleegkundigen en veldwerkers die op straat werken. Deze teams kunnen ziekenhuizen in de regio bijstaan als ze een patiënt behandelen die dakloos (en dus onverzekerd) is. Het ambulante team komt dan direct langs om contact te leggen met de patiënt, en om artsen en verpleegkundigen te ondersteunen.
Veel te winnen met vroegtijdig contact
‘Vanuit het buitenland, met name vanuit het Verenigd Koninkrijk, weten we dat je veel meer voor deze doelgroep kunt betekenen als ze al in een 24/7-zorgsysteem zijn opgenomen,’ vertelt Andrea gedreven. ‘Op straat staan deze patiënten in de survival-stand: eten, drinken, plassen, slapen. In een ziekenhuis ontstaat rust en regelmaat. Op zulke kwetsbare momenten staan deze patiënten vaak meer open voor hulp en kun je zaken met ze bespreken die anders niet bespreekbaar zijn. Door vroegtijdig met ze in contact te komen, valt er veel te winnen aan goede zorg. Bijvoorbeeld door samen te kijken naar de route ná het ontslag uit het ziekenhuis: wat zijn de verpleeg- en opvangmogelijkheden, hoe kom je aan de juiste medicatie, enzovoorts.’
scroll door ⬇︎
De beste zorg voor iedereen
Bij de Spoedeisende Hulp (SEH) van Ikazia werkte men al langer aan een plan voor de zorg aan patiënten die dakloos (en dus onverzekerd) zijn. ‘Er heerste veel onduidelijkheid over de aanpak voor deze categorie patiënten, wat leidt tot niet consequente zorg,’ vertelt verpleegkundig specialist Angela van der Burg van de SEH. ‘We zien wekelijks wel patiënten die dak- of thuisloos zijn op de SEH met ziektebeelden als huidinfecties, botbreuken, benauwdheidsklachten en intoxicatie (vergiftiging) door gebruik van bepaalde middelen. Soms komen ze uit zichzelf (‘zelfverwijzer’) naar de SEH, maar meestal niet, omdat het vaak zorgmijders zijn. Zij komen dan via de straatarts of worden met de ambulance gebracht. Ongeacht de status van de patiënten willen wij hen de zorg bieden waar zij recht op hebben.’
Zorgpad biedt eenduidigheid
Doordat het straatzorgteam tijdelijk in Ikazia zit en Angela bezig was met een protocol voor de SEH, kwam alles bij elkaar. Ook de verpleegafdelingen haakten aan en nu is er een helder zorgpad voor deze doelgroep: wanneer wordt welke zorg geleverd en hoe. Angela is er blij mee. ‘Voor iedereen is het nu duidelijk. Iedere discipline – van secretaresse aan de ‘poort’ (SEH) tot verpleegkundigen en artsen op SEH of afdeling in het ziekenhuis – weet wat voor deze patiënten moet worden ingezet. Deze eenduidigheid leidt absoluut tot betere zorg.’ Als patiënten na de SEH worden opgenomen, wordt Straatzorg Rotterdam ingeseind en komt het ambulante team langs. Dit team ondersteunt artsen en verpleegkundigen, bijvoorbeeld bij vragen over medicatie of verslavingszorg, of als een patiënt ‘onbegrepen gedrag’ vertoont. Daarnaast inventariseert het team wat er nodig is voor de beste zorg, ook voor na het ontslag uit het ziekenhuis. Samen met het medisch team kijkt het naar het behandelplan. ‘Als er géén opname nodig is, laten we de patiënt gaan,’ vertelt Angela. ‘Ook dan proberen we het zo goed mogelijk te regelen, door bijvoorbeeld te verwijzen naar opvanglocaties en het veldwerk in te seinen, zodat zij weten dat iemand weer op straat is. En in deze situaties versturen we voortaan de ‘huisartsenbrief’, normaal gesproken met informatie over de patiënt aan de huisarts, maar nu ook aan het straatzorgteam.’
“Ongeacht de status van de patiënten willen wij hen de zorg bieden waar zij recht op hebben.”
Verpleegkundig specialist Angela van der Burg
Straatzorg als verbindende schakel
Andrea van het straatzorgteam onderstreept dat deze nieuwe werkwijze voordelen heeft voor iedereen. Allereerst voor de patiënten; daarnaast voor de eerste- en tweedelijnszorg. ‘Als ziekenhuisteam van Straatzorg Rotterdam zijn we de verbindende schakel tussen zorg en patiënt,’ stel ze. ‘We nemen de somatische zorg van de tweede lijn niet over, maar kunnen wel ondersteunen. Bijvoorbeeld omdat we korte lijnen hebben met het veldwerk, met het Leger des Heils, de GGZ, Stichting Barka voor zorg aan Oost-Europese burgers. Ook de eerstelijnszorg heeft hier baat bij. Als straatzorgteam leggen wij een patiëntendossier aan, dus mochten mensen uiteindelijk geregistreerd worden en een woning krijgen, dan kan de huisarts over een medisch dossier beschikken. Zo is de informatiecirkel voor deze patiënten niet versnipperd, maar rond.’
Samen voor toegankelijke zorg
‘Het Ikazia Ziekenhuis is er klaar voor om op deze manier te gaan werken,’ stelt Angela van de SEH tot slot. ‘Tijdens refereeravonden met straatdokter Marlieke Ridder hebben we verpleegkundigen en artsen inzicht gegeven in deze bijzondere categorie patiënten en ze meegenomen in de afspraken uit het zorgpad. Natuurlijk kunnen we hier of daar nog tegen de zogenaamde kinderziektes aanlopen, maar het is heel mooi dat de lijntjes met het straatzorgteam nu zo kort zijn. Door deze samenwerking leveren we nu toegankelijke en de best passende zorg voor patiënten die dak- of thuisloos zijn.’