Handen ineen

Het komt vaker voor dan gewenst is. Een ‘uitbehandelde patiënt’ wordt op vrijdagmiddag uit het ziekenhuis ontslagen. In het weekeinde escaleert de situatie en moet er snel besloten worden tot palliatieve maatregelen, zonder dat overleg met hoofdbehandelaar, patiënt of naaste mogelijk is. Met structureel overleg tussen eerstelijns zorgverleners wordt geprobeerd deze en andere situaties te voorkomen. En – redelijk uniek – waar nodig schuift ook het ziekenhuis daarbij aan.

Palliatieve zorg gaat verder dan bijvoorbeeld de zorg voor oncologiepatiënten met een beperkt levensperspectief. Het omvat ook patiënten zoals ze in iedere huisartsenpraktijk voorkomen: patiënten met hart- of nierfalen of kwetsbare ouderen. Een huisartsenpraktijk heeft per jaar te maken met gemiddeld 7 (niet-acute) sterfgevallen in de thuissituatie. Dat is een smalle basis om een brede ervaring mee op te bouwen. Ondersteuning vanuit palliatieve deskundigheid kan dus welkom zijn. Dat is wat de regionale Netwerken Palliatieve Zorg (NPZ) en de lokale PaTz-groepen (Palliatieve Zorg Thuis) beogen: deskundigheid en deskundigen rond palliatieve zorg bundelen en met elkaar in contact brengen, voor een betere zorg aan de patiënt.

Tijdig, deskundig, samen

Een PaTz-groep wordt georganiseerd rond een huisartsenpraktijk en bestaat uit verschillende eerstelijns-zorgverleners: de huisarts zelf met daarnaast wijkverpleegkundigen, palliatief of oncologisch verpleegkundigen, een verpleegkundig en medisch consulent palliatieve zorg, een apotheker, een geestelijk verzorger – en dus als het kan ook een deskundige vanuit het ziekenhuis. Zo’n PaTz-groep komt regelmatig bij elkaar en probeert op een methodische manier samen vroegtijdig de palliatieve patiënten en hun zorgbehoeften in kaart te brengen. Uitgangspunt is altijd de ‘surprisevraag’: zou je verbaasd of verrast zijn als deze patiënt binnen een jaar overlijdt? Als het antwoord ‘nee’ is, is het tijd om voor deze patiënt palliatieve zorg in te zetten. Daarbij wordt geprobeerd zo tijdig mogelijk in te spelen op toekomstige zorgbehoeften (variërend van huishoudelijke hulp tot pijnbestrijding), en tot een heldere taak- en rolverdeling te komen. Het motto van PaTz is dan ook: tijdig, deskundig en samen.

Bespreken, bedenken, organiseren

De aanpak van de PaTz-groepen is niet alleen gericht op het vroegtijdig in beeld krijgen van patiënten die palliatieve zorg behoeven, maar ook om deze patiënten de best passende zorg te geven. Daarvoor is het nodig om met patiënten en hun naasten in gesprek te gaan. Welke vragen leven er? Vaak wordt er vol ingezet op behandelen en wordt er te weinig tijd genomen om te kijken wat bijvoorbeeld mentaal en spiritueel écht belangrijk is voor een patiënt. Kiezen voor levensverlenging met een chemokuur, of voor een beperkte tijd met kwaliteit van leven? Hoe lang is leven met chronisch nierfalen nog comfortabel? Wat als je voor een derde keer met het laatste stadium van hartfalen op de SEH komt? Wil je thuis overlijden, en kan dat, of in een hospice? Juist op dit punt – de gesprekken over de laatste tijd – heerst vaak nog een taboe, ook in de samenleving. Daar komt langzaam verandering in en ook de kennis en kunde hierover groeit. Het voordeel van de palliatieve netwerken en de PaTz-groepen is dat het al deze kennis en deskundigheid bundelt. En dat alle zorgverleners elkaar kennen en korte lijnen hebben om de best passende zorg – afgestemd met patiënt en naasten – proactief te bespreken, te bedenken en te organiseren.